06grudzień2024     ISSN 2392-1684

WYKAZ POLSKICH KUTRÓW (2) – superkutry typu MFV-75

WLA 131 KSAWERY ex SWI 59 ex GDY118 1957 1964

Niewiele jest opracowań, dotyczących floty kutrowej w Polsce. Najobszerniejszym potraktowaniem tematu jest wydana przez MIR w 2002 roku książka Wiesława Bladego „Polska flota rybacka w latach 1921 – 2001”. Z kolei w obecnym roku (2014) ukazała się nadzwyczaj ciekawa (nie tylko dla fachowców) albumowa publikacja Bohdana Hurasa i Franciszka Necla „Kutry z Wielkiej Wsi”. Obie pozycje powinny obowiązkowo znaleźć się w każdej „rybackiej” bibliotece, informacje w nich zawarte są jednak siłą rzeczy fragmentaryczne lub niekompletne.

Próby bardziej całościowego opracowania wykazu polskich kutrów (i ich losów) podjął się dla Naszego Bałtyku Dariusz "Chemik" Tustira. Wykonał on mrówczą pracę śledczą, przekopując się między innymi przez listy Polskiego Rejestru Statków z ostatnich kilkudziesięciu lat. Mamy nadzieję, że wykaz ten pozwoli przyczynić się do usystematyzownia i uzupełnienia dostępnych informacji.


Za opis niech posłuży informacja, zawarta w książce Ryszarda Leszczyńskiego „Tragedie rybackiego morza”, tom 1: 

„... Pierwsze (...) superkutry otrzymaliśmy z Wielkiej Brytanii wczesną wiosną 1947 roku w ramach powojennej pomocy z programu UNRRA. Były to jednostki zupełnie nowe, produkowane seryjnie przez stocznię James V. Hepburn & Co Ltd. w Montrose jako typ MFV-75 (z angielskiego – Motor Fish Vessel – klasyfikowane początkowo u nas jako trawlery motorowe 75 stopowe) i odbierane wprost stamtąd przez polskie ekipy, które kierowały je do Dalmoru.

W Gdyni, gdzie ochrzczone zostały mało pospolitymi imionami męskimi, cztery z nich weszły do eksploatacji w roku 1947 (...), ostatni zaś (...) przekazany został (w marcu) roku następnego. Były to jeszcze konstrukcje drewniane, jednopokładowe, charakteryzujące się długością całkowitą 24-25 m, szerokością niespełna 6 m, zanurzeniem około 2,5 m i nośnością 40 DWT, zróźnicowaną pojemnością (...) i różnym rodzajem napędu, o sporym rozrzucie mocy, umożliwiającym prędkość 8-10 węzłów.
(...)
Polskie dzieje tych unrrowskich darowizn były bardzo burzliwe...”
Zapraszamy do lektury wykazu Dariusza "Chemika" Tustiry
(red nb)

UWAGA: kutry zbudowane w ramach pomocy UNRRA, nr kontraktu D 3148 z 1946 roku

1) Hilary Gdy-115, James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose/Aberdeen, Wielka Brytania
James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose, Wielka Brytania, wodowany 9.XII.1946
James V. Hepburn & Co, Ltd, Aberdeen, Wielka Brytania, ukończony III.1947, podniesienie bandery 21.III.1947
PRS 41220; sygnał wywoławczy SPDN
charakterystyka w 1947: 78.01 BRT, 25.60 NRT, 30 ton; 22.87(całk.)/21.95(rej.)×5.79×? m; głębokość 2.53 m, 1 silnik 6-cyl. Ruston & Hornsby VCBH, 240 KM; 9 węzłów
charakterystyka w XII.1958: 78.01 BRT, 25.60 NRT, 40 ton; 22.87(całk.)/21.95(rej.)×5.79×? m, głębokość 2.53 m, wysokość boczna 3.05 m; 1 silnik 3-cyl. June Munktell 3LD350, 240 KM; 10 węzłów
9.XII.1946: wodowany jako Mar I
                    przeholowany do Aberdeen w celu montażu aluminiowej nadbudówki
poł.III.1947: ukończony jako Hilary (Skarb Państwa; Gdynia)
21.III.1947: podniesienie bandery w Great Yarmouth
kon.III.1947: wypłynął z brytyjską załogą do Ijmuiden, skąd wyszedł na połowy (próbne?) na Morze Północne
10.V.1947: przybył do Gdyni
V.1947: zarejestrowany jako Hilary Gdy-115 (właściciel: Skarb Państwa; użytkownik: Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; Gdynia)
IV.1949: Świ-60 (właściciel: Morska Centrala Handlowa; użytkownik: Państwowe Przedsiębiorstwo Połowów Morskich „Barka”; Świnoujście)
30(?).VIII.1951: Arka 99(?) Świ-60 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Świnoujście)
UWAGA: możliwe, że nosił nazwę Arka 94
VI.1952(?): Arka 99(?) Gdy-134 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Gdynia)
UWAGA: możliwe, że nosił nazwę Arka 94
16.IV.1955 godz. 03.15: uderzył (szyper Jan Szymański) w kotwiczący na redzie Gdyni, duński motorowiec „Vega” , który w wyniku zdarzenia zatonął
11.XI.1955 godz. 08.25: 4 Mm na płn.-wsch. od latarni morskiej w Helu (szyper Stanisław Meynas), wypadł za burtę mechanik Zachariasz Chalecki
13.I.1956: na płn-wsch od Władysławowa uratował (szyper Stanisław Mejnas) rozbitków z kutra „Wła-47”
III.1956: w sieci wyłowił minę morską
18.III.1957: Wła-130 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Szkuner”; Władysławowo)
II.poł(?).1957: wymiana dotychczasowego silnika na silnik 3-cyl. June Munktell 3LD350, nr silnika 8396/98, rok produkcji silnika 1957, moc 240 KM
13.XII.1961 godz. 22.30: zderzył się w porcie władysławowskim z kutrem  „Wła-1”
XI.1963: wycofany z eksploatacji i przeznaczny do kasacji
IV.1964: zakończnie rozbiórki w Zakładzie Remontowo-Stoczniowym Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich „Szkuner” we Władysławowie

 

2) Walery Gdy-116, James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose/Aberdeen, Wielka Brytania
James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose, Wielka Brytania, wodowany I.kw(?).1947
James V. Hepburn & Co, Ltd, Aberdeen, Wielka Brytania, ukończony V.1947, podniesienie bandery 14.V.1947
PRS 41108, sygnał wywoławczy SPDO
charakterystyka w 1947: 78.01 BRT, 25.60 NRT, 30 ton; 24.00(całk.)/21.95(rej.)×5.79×? m, głębokość 2.53 m; 1 silnik 6-cyl. Ruston & Hornsby VCBH, nr silnika 239416, rok produkcji silnika 1947, 240 KM; 9 węzłów
charakterystyka w I.1965: 78.01 BRT, 25.60 NRT, 40 ton; 24.00(całk.)/21.95(rej.)×5.79×? m, głębokość 2.53 m; 1 silnik 12-cyl. Wola DVMa300, 300 KM; 9 węzłów; 30 pasażerów
charakterystyka w I.1969: 78.01 BRT, 25.60 NRT; 24.00(całk.)/21.95(rej.)×5.79×? m, głębokość 2.53 m; 1 silnik 3-cyl. Völund DR-330, 225 KM; 9 węzłów; 30 pasażerów
I.kw(?).1947: wodowany jako Mar II
                        przeholowany do Aberdeen w celu montażu aluminiowej nadbudówki
V.1947: ukończony jako Walery (Skarb Państwa; Gdynia)
14.V.1947: podniesienie bandery w Great Yarmouth
27.V.1947: przybył go Gdyni
31.V.1947: zarejestrowany jako Walery Gdy-116 (właściciel: Skarb Państwa; użytkownik: Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; Gdynia)
23.IV.1949: Świ-58 (właściciel: Morska Centrala Handlowa; użytkownik: Państwowe Przedsiębiorstwo Połowów Morskich „Barka”; Świnoujście)
30(?).VIII.1951: Arka 96 Świ-58 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Świnoujście)
13.X.1951: Arka 96 Wła-67 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Władysławowo)
2.IV.1955: w trakcie holowania, zderzył się (szyper Stanisław Janusz) z sowieckim okrętem wojennym o numerze taktycznym „821”, poważnie uszkadzając dziobnicę
III.1956: Arka 96 Gdy-252 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Gdynia)
              eksploatowany jako transportowiec ryb
15.II.1958 godz. 22.40: w Basenie nr 1 portu gdyńskiego, zderzył się z kutrem Marynarki Wojennej „K-5”
VI.1959: Hel-103 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Koga”; Hel)
1961-wiosna 1962:  przebudowany na statek pasażersko-towarowy (tzw. łącznikowy) przez Spółdzielcze Zakłady Szkutniczo-Mechaniczne w Gdańsku
wymiana dotychczasowego silnika na silnik 12-cyl. Wola DVMa300, nr silnika 4881, rok produkcji silnika 1960, 300 KM
V.1962: statek pasażersko-towarowy Iwona (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Koga”; Hel)
18.III.1964: na redzie Gdyni zderzył się z zachodnioniemieckim statkiem „Wodan” odnosząc poważne uszkodzena dziobnicy
22.VIII.1964: unieruchomiony przez awarię silnika na łowisku w trakcie obsługi flotylli kutrów na Morzu Północnym, przyholowany do Gdyni
17.X.1964: unieruchomiony przez awarię silnika na edzie Gdyni, przeholowany do Helu
21.XII.1964: cumując przy nabrzeżu, został uderzony przez manewrujący kuter „Hel-106”
I.1967: wymiana dotychczasowego silnika na silnik 3-cyl. Völund DR-330, nr silnika 5181, rok produkcji silnika 1956, 225 KM
UWAGA: silnik pochodził z bliźniaczego kutra „Ksawery” Gdy-118, a po wycofaniu z eksploatacji „Iwony”, zainstalowano go na kutrze „Hel-136” typu B-25s/B
III.kw.1970: skreślony z Rejestru PRS-u

 

3) January Gdy-117, James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose/Aberdeen, Wielka Brytania
James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose, Wielka Brytania, wodowany I.poł.1947
James V. Hepburn & Co, Ltd, Aberdeen, Wielka Brytania, ukończony VI.-VII.1947, podniesienie bandery 21.VIII.1947
PRS 41021, sygnał wywoławczy SPDP
charakterystyka w 1947: 71.61 BRT, 28.16 NRT, 30 ton; 24.00(całk.)/21.87(rej.)×6.04×? m; 1 silnik 6-cyl. Ruston & Hornsby VCBH, 240 KM; 9 węzłów
charakterystyka w XII.1958: 71.61 BRT, 28.16 NRT; 21.87(rej.)×6.04×? m, głębokość 2.76 m; 1 silnik 6-cyl. MWM RHS 230, 250 KM; 10 węzłów
I.poł(?).1947: wodowany jako Mar III
                      przeholowany do Aberdeen w celu montażu aluminiowej nadbudówki
VI.-VII.1947: ukończony jako January (James V. Hepburn & Co, Ltd; ????)
21.VIII.1947: January (Skarb Państwa; Gdynia)
podniesienie bandery w Great Yarmouth
5.IX.1947: przybył go Gdyni
IX.1947: zarejestrowany jako January Gdy-117 (właściciel: Skarb Państwa; użytkownik: Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; Gdynia)
21.VIII.1947: podniesienie bandery
pocz. III.1949: Świ-61 (właściciel: Morska Centrala Handlowa; użytkownik: Państwowe Przedsiębiorstwo Połowów Morskich „Barka”; Świnoujście)
30.VIII.1951: Arka 97 Świ-61 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Świnoujście)
13.X.1951: Arka 97 Wła-68 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Władysławowo)
I. poł. lat 50-tych(?):wymiana dotychczasowego silnika na silnik 6-cyl. MWM RHS 230, nr silnika 2631-015, rok produkcji silnika 1950, 250 KM
11.II.1955: Wła-68 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Szkuner”; Władysławowo)
II.1958: wyłowił (szyper Stanisław Konkel) kotwicę okrętową z XIV wieku
IV.1960: Świ-31 (Żak Bartoszewicz; Świnoujście)
1961: Dar-23 (Żak Bartoszewicz; Darłowo)
14.IV.1961: manewrując w porcie darłowskim uderzyl w Nabrzeże Południowe, doznając uszkodzeń poszycia
1962: Świ-31 (Żak Bartoszewicz; Świnoujście)
1967: Świ-31 (Leszek Ciborowski; Świnoujście)
1971: skreślony z Rejestru PRS-u
kon.70-tych: stał opuszczony w przystani koło latarni morskiej na Warszowie, później zatonął

 

4) Ksawery Gdy-118, James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose/Aberdeen, Wielka Brytania,
James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose, Wielka Brytania, wodowany poł.1947
James V. Hepburn & Co, Ltd, Aberdeen, Wielka Brytania, ukończony IV.1948
PRS 41217, sygnał wywoławczy SPDQ
charakterystyka w 1948: 84.90 BRT, 30.03 NRT, 30 ton; 24.00(całk.)/22.88(rej.)×5.75×? m; 1 silnik 6-cyl. Ruston & Hornsby, 250 KM; 10 węzłów
charakterystyka w XII.1958: 84.90 BRT, 30.03 NRT; 24.00(całk.)/22.88(rej.)×5.75×? m, głębokość 2.97 m, wysokość boczna 2.97 m; 1 silnik Vølund DR 330, 225 KM; 10 węzłów
poł.1947: wodowany jako Alojzy
                przeholowany do Aberdeen w celu montażu aluminiowej nadbudówki
5.III.1948: przejęty od likwidatora stoczni w stanie nieukończonym
II.poł.IV.1948: ukończony jako Ksawery (Skarb Państwa; Gdynia)
26.IV.1948: zarejestrowany w Konsulacie RP w Londynie
kon.IV.1948: w trakcie rejsu do Polski, uległ uszkodzeniu w rejonie latarn Stilo
30.X.1948: przybył go Gdyni na holu trawlera „Jupiter”
9.XI.1948: zarejestrowany jako Ksawery Gdy-118 (właściciel: Skarb Państwa; użytkownik: Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich „Dalmor”, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; Gdynia)
pocz. III.1949: Świ-59 (właściciel: Morska Centrala Handlowa; użytkownik: Państwowe Przedsiębiorstwo Połowów Morskich „Barka”; Świnoujście)
14.I.1950: uprowadzony przez dwóch dozorujących rybaków żołnierzy WOP-u, którzy sterroryzowali bronią załogę kutra i zarządali udania sę do Szwecji. Po pewnym czasie załoga, obawiając się represji, obezwładniła żołnierzy i powróciła do Gdyni, oddając ich w ręce organów ścigania. Dezerterów skazano na śmierć i wyrok wykonano.
30.VIII.1951: Arka 95 Świ-59 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Świnoujście)
UWAGA: nazwa Arka 95 prawdopodobna
IV.1952: Arka 95(?) Gdy-149 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Arka”; Gdynia)
UWAGA: nazwa Arka 95 prawdopodobna
III.1956-I.1957: wycofany z eksploatacji, służył jako magazyn skrzynek i sprzętu we Władysławowie
1.III.1957: Wła-131 (Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich „Szkuner”; Władysławowo)
II.poł.1957: wymiana dotychczasowego silnika na silnik 3-cyl. Völund DR 330, nr silnika 5181, rok produkcji silnika 1956, 225 KM
XI.1963: przeznaczony do kasacji
IV.1964: zakończnie rozbiórki w Zakładzie Remontowo-Stoczniowym Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich „Szkuner” we Władysławowie
UWAGA: w I.1967 silnik Vølund został zainstalowany na bliźniaczym kutrze „Walery” Gdy-116, a później zainstalowano go na kutrze „Hel-136” typu B-25s/B

 

5) Aleksy Gdy-119, James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose/Aberdeen, Wielka Brytania, ukończony X.1947
James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose, Wielka Brytania, wodowany 1947
James V. Hepburn & Co, Ltd, Aberdeen, Wielka Brytania, ukończony X.1947, podniesienie bandery 4.X.1947
PRS 63002, sygnał wywoławczy SPDR (odebrany w 1956)
charakterystyka w 1947: 85 BRT, 30(?) NRT, 40 ton; 22.88(rej.)×5.75×? m, głębokość 2.97 m; 1 silnik 4-cyl. Petters 4PC, nr silnika 326, 240 KM; ok. 8 węzłów
X.1947: ukończony jako Aleksy Gdy-119 (Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich “Dalmor”, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; Gdynia)
4.X.1947: podniesienie bandery
VI.1948: Aleksy Gdy-119 (Morskie Laboratorium Rybackie; Gdynia)
rozpoczęcie w St. Rybackiej w Gdyni, przebudowy na kuter badawczy rybołówstwa
XI.1948: zakończenie przebudowy
6.XI.1948: kuter badawczy rybołówstwa Michał Siedlecki Gdy-119 (Morskie Laboratorium Rybackie; Gdynia)
1.I.1949: kuter badawczy rybolówstwa Michał Siedlecki Gdy-119 (Morski Instytut Rybacki; Gdynia)
1956: kuter rybacki Gdy-119 (Jan Niegrzybowski; Gdynia)
†22.VII.1961 ok. godz. 05.30: na przyblizonej pozycji 55°07’N i 1°13’E zderzył się (szyper Roman Rozumienko) ze wschodnioniemieckim kutrem rybackim „SAS-291” doznając znacznych uszkodzeń, zatonął po kilkudziesieciu minutach holowania przez „SAS-291” do portu North Shields

 

6) Damazy Gdy-120, James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose/Aberdeen, Wielka Brytania, niezbudowany
James V. Hepburn & Co, Ltd, Montrose/Aberdeen, Wielka Brytania, zamówiony, nierozpoczęty
1947: planowany jako Damazy Gdy-120 (Przedsiębiorstwo Połowów Dalekomorskich “Dalmor”, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością; Gdynia)
             plan niezrealizowany z powodu bankructwa stoczni

Źródła:
Blady Wiesław Polska Flota Rybacka w latach 1921-2001, Morski Instytut Rybacki, Gdynia 2002, ISBN 83-908885-9-9
Huras Bohdan, Necel Franciszek Rybacka flota Władysławowa Pomorska Oficyna Wydawniczo-Reklamowa „PORTA MARE”, Gdańsk 2015, ISBN 978-83-62022-87-8
Leszczyński Ryszard Tragedie rybackiego morza. Tom III, Fundacja Promocji Przemysłu Okretowego i Gospodarki Morskiej, Gdańsk 2006, ISBN 83-922007-9-9
Miciński Jerzy, Kolicki Stefan Pod polską banderą, Seria Biblioteka Miesięcznika Morze tom 2, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1962
Rejestr 1959, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1959
Rejestr 1960, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1960
Rejestr 1961, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1961
Rejestr 1965, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1965
Rejestr 1967, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1967
Rejestr 1969, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1969
Rejestr 1972, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1972
Zbiorowe „Szkuner”. 50 lat Fundacja Promocji Przemysłu Okrętowego i Gospodarki Morskiej, Gdańsk 2005, ISBN 83-919488-9-7

Opracowanie: Dariusz "Chemik" Tustira, październik 2015 (Wersja 2.0)

Fotografia: WŁA-131 "KSAWERY" ex ŚWI-59 ex GDY-118 (1957-1964) (z prywatnych zbiorów pana Franciszka Necla z Władysławowa). 

Udostępnij na:

Submit to FacebookSubmit to Twitter

Dodaj komentarz

Kod antyspamowy
Odśwież

Sylwetki statków