WYKAZ POLSKICH KUTRÓW (6) - Kutry 19-metrowe (MIR 24 –27)
Od Redakcji:
„…W latach 1936-1937 zbudowano (w Stoczni Rybackiej w Gdyni – przyp red.) serię większych kutrów, którym nadano numery budowy 24 do 27. Miały one długość 19,10 m, szerokość 5,20 m, zanurzenie ok. 2,5 m, pojemność brutto 40,4 tony i wyposażone były w importowane silniki o mocy 110 – 120 KM. Kutrom tym, w ramach prac Morskiego Instytutu Rybackiego, powierzono zadania poszukiwania nowych łowisk. Przydzielono je przodującym, najaktywniejszym rybakom: Franciszkowi Piechockiemu, Józefowi Lipskiemu, Janowi Nadolskiemu i Anastazemu Konkolowi. Pierwsze dwie jednostki zarejestrowano 26 października 1937 r. pod nazwami „Anna” i „Antoni”, dwie następne – 10 marca 1938 r., pod nazwami „Aleksander” i „Adela”. W czasie późniejszej eksploatacji kutry te wychodziły nawet na łowiska u brzegów Szkocji, gdzie wykazały dobre właściwości morskie, jednak zaniechano ich budowy ze względu na zbyt małe wymiary do połowów na Morzu Północnym, a jednocześnie zbyt duże do połowów na Bałtyku. Tak przynajmniej orzekła ówczesna komisja rybacka…” – tak opisał te kutry Bohdan Huras w tomie 4 Księgi Statków Polskich 1918 – 1945 (str. 29).
Z książki tej zaczerpnęliśmy również fotografię tytułową, przedstawiającą „…drugi z przedwojennych kutrów Nadolskiego „Gdy-26” – „Antoni” (…) rewindykowany po wojnie i eksploatowany (…) z tym samym oznaczeniem rybackim przez Leona Nadolskiego…” (KSP tom 4, str. 90)
Autorem poniższego opracowania jest, jak zawsze, Dariusz „Chemik” Tustira.
(Redakcja NaszBałtyk / AD)
________________________________________________________________________________________________________________________________
1.) Antoni Gdy 26, Stocznia Rybacka w Gdyni, typ MIR-24, nr budowy 24
Stocznia Rybacka w Gdyni, typ MIR-24, nr budowy 24, położenie stępki 1937, ukończony 1937, rejestracja 26.X.1937
oznaka MIR-u: MIR 24; od I.poł.50-tych: PRS 41106 --> od 1975: PRS 410106 --> po 1984: PRS 630056
sygnał wywoławczy: SOEV (do X.1939) --> I.poł.50-tych: SOOU (odebrany w połowie lat 60-tych)
charakterystyka w 1937: 40.4 BRT, 17.1 NRT; 19.10×5.15×? m
charakterystyka w I.1959: 40 BRT, 17 NRT, 10 ton; 19.10(rej.)×5.15×? m, głębokość kadłuba 2.27 m, wysokość boczna 2.80 m; 1 silnik 3-cyl. MAN, nr silnika 9383, rok produkcji silnika 1932, 110 KM; 7 węzłów
1937: ukończony jako Antoni Gdy 26 (właściciel: Morski Instytut Rybacki; użytkownik: Jan Nadolski; Gdynia)
26.X.1937: zarejestrowany w Urzędzie Morskim
X.1939: ANTON Got 26 (właściciel: Treuhandstelle Ost; użytkownik: Jan Dettlaff II; Gotenhafen), bandera Niemiec
17.VI.1940: zarekwirowany, pomocniczy trałowiec Got 26 (Kriegsmarine), bandera Niemiec
przydzielony do Küstenbefehlshaber der östlichen Ostsee
VIII.1940: w związku z przygotowaniami do Operacji „Seelöwe”, odszedł na zachód
po 9.V.1945: LUF 180 (Fishery Control Board; Lubeka), bandera okupowanych Niemiec (kod „C”)
20.IV.1946: powrócił do kraju
IV.1946: Gdy-26 (właściciel: Morski Instytut Rybacki; użytkownik: Leon Nadolski; Gdynia)
II.1948: Gdy-26 (właściciel: Morska Centrala Handlowa; użytkownik: Leon Nadolski; Gdynia)
I.1951: Gdy-26 (właściciel: Morska Centrala Zaopatrzenia; użytkownik: Leon Nadolski; Gdynia)
poł. 50-tych: Gdy-26 (Leon Nadolski; Gdynia)
6.III.1973 godz. 07.01: w trakcie wspólnych połowów z „Gdy-7”, zderzył się (szyper Leon Nadolski) ze szkolnym trawlerem „Jan Turlejski” (Gdy-???), który według Izby Morskiej ponosił winę za kolizję
III.1973: rozpoczęto remont powypadkowy.
6.IV.1973: zakończnie remontu
1984: wycofany z eksploatacji
po 1984: jacht Sawatour II PZ-1622
dalsze losy nieznane
2.) Aleksander Hel-111, Stocznia Rybacka w Gdyni, typ MIR-24, nr budowy 25
Stocznia Rybacka w Gdyni, typ MIR-24, nr budowy 25, położenie stępki 1937, ukończony 1937, rejestracja 10.III.1938
oznaka MIR-u: MIR 25; od I.poł.50-tych: PRS 41432 --> od 1975: PRS 410432
sygnał wywoławczy: SOEW(?) (do X.1939) --> I.poł.50-tych: SNJK (odebrany w połowie lat 60-tych)
charakterystyka w 1937: 40.4 BRT, 17.2 NRT; 19.10×5.15×? m
charakterystyka w I.1959: 36 BRT, 9 NRT; 19.08(rej.)×5.12×? m, głębokość kadłuba 1.64 m; 1 silnik Demag, rok produkcji silnika 1943, 125 KM; 8 węzłów
II.poł.1937: ukończony jako Aleksander Hel 111 (właściciel: Morski Instytut Rybacki; użytkownik: Franciszek Piechocki; Hel)
10.III.1938: rejestracja
2.X.1939 po północy: zatrzymany na Bałtyku przez niemieckie trałowce „Pelikan” i Nautilus”, w trakcie ucieczki do Szwecji z oficerami Marynarki Wojennej,
po przejęciu załogi i „uciekinierów”, obsadzony niemiecką załogą i skierowany do Piławy
X.1939(?): Seestern Hela 111 (Danzinger Fischmeisteramt; Hela) bandera niemiecka
I.poł.40-tych: Sturmvogel (????; ??) bandera niemiecka
po 9.V.1945: LUF 502 (Fishery Control Board; Lubeka), bandera okupowanych Niemiec (kod „C”)
20.IV.1946: powrócił do kraju
V.1946: Hel-51 (właściciel: Morski Instytut Rybacki; użytkownik: Franciszek Piechocki; Hel)
II.1948: Hel-51 (właściciel: Morskia Centrala Handlowa; użytkownik: Franciszek Piechocki; Hel)
I.1951: Hel-51 (właściciel: Morska Centrala Zaopatrzenia; użytkownik: Franciszek Piechocki; Hel)
poł.50-tych: Hel-51 (Franciszek Piechocki i Paweł Szomborg; Hel)
1965: Jas-72 (Paweł Szomborg (ojciec); Jastarnia)
po 1975/przed 1979: Jas-72 (Zygmunt Szomborg; Jastarnia)
1979: Jas-72 (Walter Szomborg; Jastarnia)
1988: Jas-72 (Paweł Szomborg (syn); Jastarnia)
1990: Łeb-77 (Jacek Gołyszny; Łeba)
wymieniono dotychczasowy silnik na silnik 6-cyl Wola-Henschel(?) 66H6A o mocy 200 KM
3.II.1991 rano: wszedł na brzegową mieliznę w pobliżu wejścia do portu w Łebie, próby ściągnięcia z mielizny przez statek ratowniczy „Monsun” nie powiodły się z powody złych warunków atmosferycznych.
16.II.1991: wrak poddano oględzinom i powodu nieopłacalności jako remontu, zrezygnowano z jego ściągniecia.
3.) Adela Hel-117, Stocznia Rybacka w Gdyni, typ MIR-24, nr budowy 26
Stocznia Rybacka w Gdyni, typ MIR-24, nr budowy 26, położenie stępki 1937, ukończony 1937, rejestracja 10.III.1938
oznaka MIR-u: MIR 26; od I.poł.50-tych: PRS 41092
sygnał wywoławczy: SOEX (do X.1939) --> I.poł.50-tych: SOUN
charakterystyka w 1937: 40.4 BRT, 17.0 NRT; 19.10×5.15×? m
charakterystyka w I.1959: 38 BRT, 12 NRT; 19.00(rej.)×5.25×? m, głębokość kadłuba 2.22 m; 1 silnik 4-cyl. DWK 4M36, nr silnika 8947/50, rok produkcji silnika 1942, 110 KM
II.poł.1937: ukończony jako Adela Hel 117 (właściciel: Morski Instytut Rybacki; użytkownik: Jozef Lipski; Hel)
10.III.1938: rejestracja
2.X.1939 po północy: zatrzymany na Bałtyku przez niemieckie trałowce „Pelikan” i Nautilus”, w trakcie ucieczki do Szwecji z oficerami Marynarki Wojennej,
po przejęciu załogi i „uciekinierów”, obsadzony niemiecką załogą i skierowany do Piławy
X.1939(?): Adela Hela 117 (Reichsanstallt für Forschung und Ostsee-Institut; Hela) bandera niemiecka
I.poł.40-tych: kuter badawczy Professor Willer (????; ??) bandera niemiecka
po 9.V.1945: F 2819 (????, ???) bandera okupowanych Niemiec (kod „C”)
przed V.1946: LUF 177 (Fishery Control Board; Lubeka), bandera okupowanych Niemiec (kod „C”)
29.V.1946: wyruszył do kraju.
2.VI.1946: powrócił do kraju, skierowany do remontu w Stoczni Rybackiej w Gdyni
VI.1946: Gdy-50 (właściciel: Morski Instytut Rybacki; użytkownik: Józef Lipski; Gdynia)
21.III.1948: przyholował ze Świnoujscia do Gdyni kuter dozorczy „Kania”
poł.50-tych: Gdy-50 (Michał Sołończyk; Gdynia)
11.I.1961 ok. godz. 7.00: na łowisku „T 5” zderzył się z ostał uderzony w lewą burtę (szyper Augustyn Pohnke) przez kuter „Gdy-18”
28.II.1963: na trawersie latarni mrskie w Helu, w trakcie przechodzenia przez nawarstwiony lód, doznał uszkodzenia poszycia burtowego
† 29.I.1966 godz. 16.15: zatonął (szyper Zygmunt Schmidtke) na Baltyku w pozycji 54˚ 47’ N i 18˚ 56’ E w wyniku kolizji z sowieckim trawlerem „Bosman Begichev” SRT-4235
4.) Anna Kuź 44, Stocznia Rybacka w Gdyni, typ MIR-24, nr budowy 27
Stocznia Rybacka w Gdyni, typ MIR-24, nr budowy 27, położenie stępki 1937, ukończony 1937, rejestracja 26.X.1937
oznaka MIR-u: MIR 27; od I.poł.50-tych: PRS 41089 --> od 1975: PRS 410089
sygnał wywoławczy: SOEY (do X.1939) --> I.poł.50-tych: SOKQ (odebrany w połowie lat 60-tych)
charakterystyka w 1937: 40.4 BRT, 17.1 NRT; 19.10×5.15×? m
charakterystyka w I.1959: 38 BRT, 14 NRT, 10 ton; 18.95(m.p.)×5.25×? m, głębokość 2.22 m, wysokość boczna 2.24 m, 1 silnik 2-cyl. Scandia 280B, nr silnika 223298, rok produkcji 1951, moc 150 KM, 7 w
II.poł.1937: ukończony jako Anna Kuź 44 (właściciel: Morski Instytut Rybacki; użytkownik: Feliks Budzisz; Kuźnica)
26.X.1937: zarejestrowany w Urzędzie Morskim
X.1939: Anna Kuβ 44 (właściciel: Treuhandstelle Ost; użytkownik: Feliks Budzisz; Kuβfeld), bandera Niemiec
1940: zarekwirowany, Kuβ 44 (Kriegsmarine), bandera Niemiec
w związku z przygotowaniami do Operacji „Seelöwe”, odszedł na zachód
II.poł.1940: pomocniczy dozorowiec DH 16 (Kriegsmarine), bandera Niemiec
przydzielony do Hafenschutzflotille Howacht
30.XI.1940: pomocniczy trałowiec M 3105 (Kriegsmarine), bandera Niemiec
przydzielony do 31. Minensuchflotille
16.I.1941: pomocniczy trałowiec M 3106 (Kriegsmarine), bandera Niemiec
przydzielony do 31. Minensuchflotille
31.III.1941: pomocniczy trałowiec M 3116 (Kriegsmarine), bandera Niemiec
przydzielony do 31. Minensuchflotille
23.XII.1942: pomocniczy dozorowiec DPr 17 (Kriegsmarine), bandera Niemiec
przydzielony do Hafenschutzflotille Deitschland-Preussenküste
I.1944: pomocniczy dozorowiec Vs 319 (Kriegsmarine), bandera Niemiec
przydzielony do 3. Sicherungsflotille
† 12.IX.1944: zatonął koło Neufahrwasser w pozycji 54˚ 25’ N i 18˚ 40’ E w wyniku eksplozji paliwa, 2 członków załogi zginęło
18.IX.1944: podniesiony, nienaprawiony
po III.1945: wrak odnaleziony na brzegu
IX.1948: Gdy-56 (właściciel: Morskia Centrala Handlowa; użytkownik: Władysław Wójcik; Gdynia)
I.1951: Gdy-56 (właściciel: Morskia Centrala Zaopatrzenia; użytkownik: Władysław Wójcik; Gdynia)
poł.50-tych: Gdy-56 (Władysław Wójcik; Gdynia)
8.V.1962: w trakcie połowów na łowisku „S 5”doznał uszkodzenia nadburcia w zderzeniu (szyper Antoni Olszewski) z kutrem „Gdy-65”
11.I.1971 ok. godz. 06.45: będąc zacumowanym w porcie gdyńskim, został uderzony przez kuter „Gda-6”
1972/1973: Gdy-56 (Władysław Wójcik i Wspólnicy; Gdynia)
1981: Gdy-56 (Bruno Łaszewski; Gdynia)
IX.1989: sprzedany, być mozę w cely przebudowy na jacht
dalsze losy nieznane
Źródła:
Gröner Erich, Jung Dieter, Maass Martin Die deutschen Kriegsschiffe 1815-1945. Band 8 Tail 2. Vorpostenboote, Hilfsminensucher, Küstenschutzverbände (Teil 2), Kleinkampfverbände, Beiboote Bernard & Graefe Verlag, Bonn 1993, ISBN 3-7637-4807-5
Huras Bohdan, Twardowski Marek Księga statków polskich 1918-1945. Tom 4 Polnord Wydawnictwo „Oskar”, Gdańsk 2002, ISBN 83-86181-78-8
Leszczyński Ryszard Tragedie rybackiego morza. Tom III, Fundacja Promocji Przemysłu Okrętowego i Gospodarki Morskiej, Gdańsk 2006, ISBN 83-922007-9-9
Rejestr 1959, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1959
Rejestr 1960, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1960
Rejestr 1961, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1961
Rejestr 1962, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1962
Rejestr 1965, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1965
Rejestr 1967, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1967
Rejestr 1968, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1968
Rejestr 1969, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1969
Rejestr 1970, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1970
Rejestr 1972, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1972
Rejestr 1974, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1974
Rejestr 1976, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1976
Rejestr 1979, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1979
Rejestr 1980, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1980
Rejestr 1981, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1981
Rejestr 1982, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1982
Rejestr 1985, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1985
Rejestr 1987, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1987
Rejestr 1989, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1989
Rejestr 1990, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1990
Rejestr 1991, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1991
Rejestr 1992, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1992
Rejestr 1993, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1993
Rejestr 1994, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1994
Rejestr 1995, Polski Rejestr Statków, Gdańsk 1995
http://fow.az.pl/forum/viewtopic.php?f=18&t=6875&start=0
http://www.trzebiez.pl/1.jpg
http://www.trzebiez.pl/2.jpg
http://www.gdynia.pl/g2/2016_02/104954_fileot.pdf
WYKAZ POLSKICH KUTRÓW (5) – kutry typu KU-128 (Pomorze)
Od redakcji:
Kolejna, piąta już część Wykazu Polskich Kutrów w opracowaniu Dariusza „Chemika” Tustiry przedstawia jednostki typu KU-128.
Drewniane te kutry budowała Stocznia Rybacka w Ustce na podstawie projektu inż. Piotra Niewmierzyckiego z własnego, stoczniowego biura konstrukcyjnego. Były one podobne do typu KU-915, choć nieco większe, bez mała trzynastometrowe. Założyć więc można, że również ich konstrukcja była podobna. Z uwagi na trudności w uzyskiwaniu potrzebnych przekrojów dębiny z litego drewna wykonywano jedynie kloc tylnicy, denniki, pokładniki i wzdłużniki podpokładowe. Natomiast dziobnicę, stępkę i tylnicę wykonywano z listew dębowych, uszczelnianych na pokost i minię przekładkami z płótna żaglowego. Pokład i nadburcia były sosnowe, a maszt świerkowy. Prawdopodobnie też wyposażano je w windy trałowe własnej konstrukcji, wykonywane w stoczniowym warsztacie mechanicznym (info za Wiesławem Bladym*)
W odróżnieniu od W. Bladego*, który podaje zaledwie 6 jednostek, wykaz Dariusza Tustiry zawiera 9 kutrów o numerach budowy od 27/404 do 35/404.
Na fotografii tytułowej widoczna jest ósmy z kolei kuter typu KU-128 (nr 34/404), zbudowany w 1947 roku jako „Pilot-27”. Zdjęcie pochodzi z archiwum M. Kuklika i pokazuje kuter w latach 50-tych. Był on wówczas kutrem dozorczym GUM-u i nosił oznakowanie HEL-42.
(Redakcja NaszBałtyk / AD)
* Wieslaw Blady – Polska flota rybacka w latach 1921-2001
WYKAZ POLSKICH KUTRÓW (3) – kutry typu B-368
Próby bardziej całościowego opracowania wykazu polskich kutrów (i ich losów) podjął się dla Naszego Bałtyku Dariusz "Chemik" Tustira. Wykonał on mrówczą pracę śledczą, przekopując się między innymi przez listy Polskiego Rejestru Statków z ostatnich kilkudziesięciu lat.
W części pierwszej przedstawiliśmy kutry typu MIR-20: http://naszbaltyk.com/sylwetki-statkow/1908-wykaz-polskich-kutrow-1-typ-mir-20.html, w części drugiej tzw. „superkutry” typu MFV-75: http://naszbaltyk.com/sylwetki-statkow/1953-wykaz-polskich-kutrow-2-superkutry-typu-mfv-75.html.
Dzisiaj kolej na część trzecią, której tematem są kutry typu B-368.
WYKAZ POLSKICH KUTRÓW (4) – superkutry typu KFK
Od redakcji:
KFK (Kriegsfischkutter) były to małe okręty pomocnicze niemieckiej Kriegsmarine w czasie II Wojny Światowej. Służyły jako jednostki zwiadowcze i zabezpieczenia wybrzeży, używały ich też flotylle zwalczające łodzie podwodne. Po wojnie pełniły często funkcje trałowców minowych. Ostatecznie używano ich również do połowu ryb.
Historia ich powstania sięga lat 20tych, gdy rząd Rzeszy w porozumieniu z towarzystwem klasyfikacyjnym Germanischer Lloyd wprowadził standardyzację rybackiej produkcji, dostosowując ją do politycznych celów. Paleta kutrów obejmowała typy A-K (12 do 24 m). „Reichsfischkutter” był zazwyczaj drewniany, zamawiać go mogli prywatni rybacy na dogodnych kredytach - pod warunkiem, że w razie wojny kuter wcielony zostanie do Kriegsmarine. W późniejszej praktyce wcielano z reguły kuter wraz z załogą.
KFK bazuje na forsowanym od połowy lat 30tych 24-metrowym modelu G.
Użycie uzbrojonych kutrów i trawlerów stało się normalną praktyką wojenną. W 1942 roku Kriegsmarine zamówiła 1024 kutry typu KFK (Modell G). Była to najdłuższa seria jednostek w historii niemieckiego przemysłu morskiego. Budowano je w 42 stoczniach w siedmiu europejskich krajach. Również w neutralnej Szwecji, która, nie wiedząc (podobno) o tym, że produkuje dla jednej ze stron sprzęt wojenny, dostarczała je (44 sztuki -KFK 93 do KFK 137) do Rzeszy wraz z pełnym wyposażeniem rybackim.
W 1942 rozpoczęto ich produkcję w specjalnie do tego powołanej do życia stoczni Ernst Burmester Schiffswerft w Swinemünde, będącej filią macierzystej Burmesterwerft w Bremen. W Swinemünde zbudowano co najmniej 411 kutrów. Dokładnej ich liczby określić się nie da, gdyż wiele z nich znajdowało się pod koniec wojny w różnym stadium budowy – nieukończonych lub też zaledwie rozpoczętych.
Poza tym 12 kutrów KFK zbudowano w Grecji, 27 w Bułgarii (w Warnie), 12 na Ukrainie (w Chersoniu), 22 w sześciu różnych stoczniach belgijskich, kolejnych 29 w 12 stoczniach holenderskich.
Ukończonych i wcielonych do czynnej służby zostało 612 KFK, w działaniach wojennych uczestniczyły 554 kutry, co najmniej 135 z nich zostały zatopione.
Oprócz nazw własnych lub noszonych numerów taktycznych oznaczone one były numerami seryjnymi KSK 1 do KSK 1072.
Po zakończeniu wojny kontynuowano produkcję tego najpopularniejszego w historii rybołówstwa kutra. Nie oznaczano go już jednak numerami KSK.
W 1945 roku z materiału ewakuowanego ze Swinemünde, czy też jeszcze tam nie wysłanego, zbudowano w „macierzystej” stoczni Burmesterwerft w Bremen jednostki 2891 do 2900 z przeznaczeniem na kutry rybackie dla Fischerei Companie Nord w Bremerhaven, założonej i prowadzonej przez zięciow właściciela stoczni Ernsta Burmestera. Ukończono je dopiero w 1948, nie dotarły one jednak do zięciów, lecz wróciły do stoczni, gdzie część z nich przebudowano na prywatne jachty, pozostałe natomiast zakupiła nowo utworzona Straż Graniczna (Grenzschutz). Do służby weszły w 1951 roku.
W latach 1947 do 1950 dokończono w Polsce budowy kilku rozpoczętych w Swinemünde (teraz już Świnoujściu) lub zatopionych i wydobytych kutrów. Kilka innych trafiło do Polski innymi drogami.
Tymi właśnie „polskimi” kutrami KFK zajmuje się poniższy wykaz. Autorem jego, jak i poprzednich, jest Dariusz „Chemik” Tustira.
(Redakcja NaszBałtyk / AD)
KAPER – „niewidzialny” holownik
Od lat odnoszę wrażenie, że naczelną zasadą i zadaniem KAPRA jest być niewidocznym. Muszę przyznać, że udaje mu się to całkiem nieźle. Ukrywa się w porcie wojennym w Gdyni, schowany za Nabrzeżem Gościnnym i za Pirsem numer II, doskonale zasłonięty przez Dok Marynarki Wojennej, różne rusztowania i sprzęty, składowane na brzegu, dodatkowo zakamuflowany przez barwy ochronne, które nosi: czarny kadłub i rdzawobrązową nadbudówkę. Tylko sterówka jest biała, za to niewielka – i też przykryta brązowym „berecikiem”.
Strona 1 z 3
- Poprzedni artykuł
- 1
- 2
- 3
- Następny artykuł